Het Regionaal Archief beheert de archieven van de voormalige gemeente Giessenlanden. Deze ontstond op 1 januari 1986 door samenvoeging van de voormalige gemeenten Arkel, Giessenburg, Hoogblokland, Hoornaar, Noordeloos en Schelluinen. Op 1 januari 2019 ging Giessenlanden weer op in de gemeente Molenlanden.
Gemeentewapen
Wapen van de voormalige gemeente Giessenlanden
Het gemeentewapen van de voormalige gemeente Giessenlanden werd op 10 december 1986 toegekend door de Hoge Raad van Adel. Het werd als volgt omschreven: “In zilver 3 dwarsbalken, de eerste en de derde beurtelings gekanteeld en van keel, de tweede golvend en van azuur. Het schild gedekt met een gouden kroon van 3 bladeren en 2 parels.” De rode dwarsbalken zijn ontleend aan het wapen van de Heren van Arkel, terwijl de golvende dwarsbalk rivier de Giessen voorstelt.
Giessenlanden was oorspronkelijk een veenlandschap met hier en daar zandheuvels (donken) waarop bewoning mogelijk was. Hierop zijn dan ook al vondsten aangetroffen uit de jonge steentijd (klokbekercultuur), de bronstijd en de Romeinse tijd.
Ontginning
In de elfde eeuw begon men het veen te ontginnen. Dit gebeurde zowel vanuit de rivieren (Merwede, maar ook Linge en de Giessen) als vanuit de donken. Sloten werden gegraven om het water te laten wegvloeien en dit werd al snel omdijkt. Zo ontstond een landschap met duidelijk afgebakende kavels. De veengrond begon door de ontwatering te zakken, waardoor bijvoorbeeld graanteelt niet langer mogelijk was. Om wateroverlast tegen te gaan, kwam er een ringdijk in de dertiende eeuw rondom de Alblasserwaard. Er ontstond een weidelandschap met veeteelt.
Hoge heren
In de middeleeuwen bestond Giessenlanden uit een aantal heerlijkheden. Zo was de heerlijkheid Giessen, het huidige Giessendam, Giessen-Oudekerk en Giessen-Nieuwkerk, in het bezit van de heren van Brederode. Zij bouwden het slot Giessenburg, dat in 1802 werd afgebroken. De heren van Arkel vormden een ander belangrijk adellijk geslacht. Zij bouwden een kasteel dat vermoedelijk ten westen van de kerk in Arkel heeft gestaan. Toen de Van Arkels de heerlijkheid Wolpheren kregen, stichtten ze daar de stad Gorinchem en bouwden ze in het Wijdschild een nieuwe burcht.
Gebruik makend van een machtsvacuüm voerden de heren van Arkel een vrij onafhankelijke koers ten opzichte van de graaf van Holland, de bisschop van Utrecht en de graaf van Gelre. Zij verbeterden de waterhuishouding, trachten het gebied economisch tot ontwikkeling te brengen, maar vochten ook een miniatuuroorlog uit met de heren van Brederode. Na de Arkelse oorlog (1401-1412) kwam het gebied van de heren van Arkel aan de Hollandse grafelijkheid.
Rijke burgers bouwden mooie buitenverblijven in Giessenlanden. In Schelluinen staat Schelluinderberg dat in 1546 werd gebouwd in opdracht van de Gorcumse burgemeester Jan Snouck Jacobsz. en lange tijd diende als pastorie van de Hervormde kerk. In Arkel staat Huize Schoonzigt, gebouwd in 1764, als landhuis van het Gorcumse regentengeslacht Van Hoey.
Gezicht op de Giessen
Van hennep naar veeteelt
Ambachtsheren bestuurden in samenspraak met de gegoede inwoners de verschillende lokale gemeenschappen. Daarnaast kende elk dorp zijn eigen kerk die niet alleen zorgde voor het geestelijk leven maar ook voor sociale cohesie. In het naburige Gorinchem ging men naar de markt, kon men een proces aanspannen tegen een dorpsbewoner of een bezoek brengen aan de notaris om een testament op te stellen.
Het telen van hennep, waar touw van gemaakt werd, was eeuwenlang een belangrijke bron van inkomsten. In de twintigste eeuw werd dit verdrongen door de aardappel- en bietenteelt. Daarnaast was er altijd een bloeiende veeteelt.
Twintigste eeuw
De Twintigste eeuw bracht twee wereldoorlogen, de ruilverkaveling, industrialisatie en zeer grote welvaart. Ook Giessenlanden kreeg tijdens de Tweede Wereldoorlog te maken met gevechtshandelingen, het wegvoeren van joodse Nederlanders, neergestorte vliegtuigen en natuurlijk heel veel bittere ellende.
Was het gebied vóór de 20e eeuw vooral agrarisch georiënteerd, hierna kwam er (lichte) industrie in de verschillende dorpen. Zo was het Gorcumse staalconstructiebedrijf De Vries Robbé ook eigenaar van Betondak in Arkel, nu Betonson en in Schelluinen is Het Anker gevestigd, een metaalwarenfabriek en kopergieterij. In een streek met veeteelt zijn natuurlijk ook veevoederbedrijven als Verveka BV in Hoornaar. In deze plaats wordt elke eerste zaterdag van oktober de Fokveedag gehouden. In De groei van het autoverkeer en daardoor meer mobiliteit van de bevolking, deden het inwonersaantal stijgen. In 1986 ontstond de gemeente Giessenlanden dat in 2019 opging in Molenlanden.